جریمه ۵ میلیونی برای پزشکنماها!
تاریخ انتشار: ۱ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۴۶۱۷۲
به گزارش تابناک به نقل از ایسنا، از تبلیغ قرص کلسیم برای افزایش ۲۰ سانتی قد در شبکههای ماهوارهای تا تبلیغات اینستاگرامی برای انجام عملهای جراحی زیبایی با تضمینهای ۱۰۰ درصدی؛ تبلیغات غیرواقعی پزشکنماها که در جای خالی قوانین بازدارنده، جولان میدهند.
تبلیغات در امور پزشکی؛ موضوعی است که به دلیل حساسیتهای عرصه پزشکی و از آنجایی که این حوزه کاری با جان، روان و سلامت انسانها سروکار دارد، از دیرباز مورد توجه قانونگذاران و سیاستگذاران بوده است؛ به طوری که تلاش میشد با ایجاد ممنوعیت، محدودیت و قانونگذاری بر عرصه تبلیغ اقدامات پزشکی، از سلامت جامعه در برابر ادعاهای غیرواقعی در پزشکی، پزشکنماها و افراد فاقد صلاحیت در حوزه پزشکی محافظت کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
با این حال امروزه با فراگیر شدن استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی و از آنجایی که نمیتوان برای این شبکههای ارتباطی قوانین محدودکننده برای تبلیغات وضع کرد، تبلیغ در امور پزشکی نیز به این شبکهها راه یافته و در موارد بسیاری شبکههای مجازی جولانگاه تبلیغات پزشکنماها میشود؛ پزشکنماهایی که تنها به پر شدن جیبهایشان و کسب سودهای کلان و چند صد میلیونی میاندیشند و شاید سلامت، جان و روان مردم برایشان کوچکترین اهمیتی ندارد.
قوانین تبلیغات پزشکی در گذر زمان
در این زمینه دکتر فربد رهنما- مدیر کل نظارت، ارزشیابی و اعتباربخشی سازمان نظام پزشکی در گفتوگو با ایسنا، درباره ضوابط و قوانین تبلیغات امور پزشکی، گفت: تبلیغات امور پزشکی، بحثی پیچیده است. در زمینه سایر خدمات سالهاست که تبلیغات انجام میشود و باهم رقابت میکنند، اما در زمینه امور پزشکی تبلیغات زوایایی دارد که باید آنها را مورد توجه قرار داد.
در سال ۱۸۴۷ انجمن پزشکی آمریکا کتابی در زمینه اخلاق پزشکی تدوین، منتشر و به پزشکان ابلاغ کردند که بر همان مبنا تبلیغات امور پزشکی را هم به طور کلی ممنوع اعلام میکنند. بنابراین در آمریکا از ۱۸۴۷ تا ۱۹۸۱ تبلیغات امور پزشکی به کل ممنوع بوده است. در سال ۱۹۸۱ هم انجمن پزشکی آمریکا تمایلی به مجاز کردن تبلیغات پزشکی نداشت، اما جایی به نام شورای رقابت کشور آمریکا، در راستای قوانین ضد انحصار اعلام کردند در صورت عدم تبلیغات پزشکی، پزشکان جوان نمیتوانند با پزشکی که ۳۰ سال است دارد کار میکند، رقابت کنند.
در نتیجه شکایتی از سوی شورای رقابت آمریکا در دادگاه فدرال مطرح و اعلام شد که ممنوعیت تبلیغات امور پزشکی باید جمع شود. بعد از طرح مساله در دادگاه بعد از دو سال شورای رقابت برنده شده و دادگاه رای داد که تبلیغات پزشکی باید انجام شود، البته با ضوابطی که انجمن پزشکی آمریکا آن را تدوین میکند.
ضوابطی هم که در این زمینه نوشته شده، نسبتا ضوابط سفت و سختی است. به عنوان مثال تبلیغات امور پزشکی در جاهایی که موجب تنزل شان پزشکی میشود یا روی دیوار مترو و اتوبوس و ... نباید انجام شود، تبلیغات نباید فریبنده باشد، مشخص باشد که قطعا تضمینی در کار پزشکی وجود ندارد. زیرا در هیچ کجای دنیا در هیچ کار پزشکی تضمینی وجود ندارد و ...
قوانین تبلیغات پزشکیِ ایران
وی افزود: در کشورهای دیگر دنیا هم قواعد و ضوابطی برای تبلیغات امور پزشکی وضع شده که بسیار متفاوت از آن چیزی است که اکنون در ایران در حوزه تبلیغات امور پزشکی اتفاق میافتد. در ایران از سال ۱۳۳۴ در ماده پنج قانون امور پزشکی به بحث تبلیغات پزشکی اشاره میکند که «هیچ یک از موسسات پزشکی و دارویی و صاحبان فنون پزشکی و داروسازی و سایر موسسات مصرح در ماده اول این قانون حق انتشار آگهی تبلیغاتی که موجب گمراهی بیماران یا مراجعین به آنها باشد یا به تشخیص وزارت بهداری برخلاف اصول فنی و شئون پزشکی یا عفت عمومی باشد، ندارند. همچنین حق استفاده از عناوین مجعول و خلاف حقیقت روی تابلو و سرنسخه یا طرق دیگر و دادن وعدههای فریبنده ندارند.
همچنین دخل و تصرف یا تغییر در نسخه پزشکی به هر صورت که باشد، بدون اجازه خود پزشک از طرف داروساز ممنوع است. متخلفین برای بار اول به پرداخت ۵ تا ۲۰ هزار ریال، دفعات بعدی هم ۲۰ هزار ریال تا ۵۰ هزار جریمه نقدی یا به حبس تادیبی از یک ماه تا چهار ماه یا به هر دو مجازات محکوم میشوند.» این قانون تا جایی اصلاح شده و از جایی به بعد اصلاح نشد که در ادامه توضیح میدهم.
تبلیغات گمراهکننده؛ ممنوع
رهنما درباره تبلیغات گمراهکننده، گفت: چنین تبلیغاتی را که موجب گمراهی افراد شود، در تبلیغات ماهوارهای به وفور میبینیم. به طوری که قرص کلسیم را نشان میدهد و ادعا میکند که اگر این قرص را بخورید، قدتان بلند میشود که موجب گمراهی است. مثالهای بیشتری و جزئیتری هم در این زمینه وجود دارد که باعث گمراهی میشود.
به هر حال قانون تبلیغات پزشکی در سال ۱۳۳۴ تدوین شد؛ یعنی ۶۷ سال قبل قانونگذار درباره تبلیغات امور پزشکی قانونگذاری کرده است. در سال ۱۳۳۹ قانون اول نظام پزشکی بوده، سال ۱۳۴۸ قانون دوم نظام پزشکی تدوین شده، ۱۳۵۲ اصلاحیهای میخورد و در بندی از این قانون از تنظیم و ابلاغ دستورالعملهای تبلیغاتی در خصوص امور پزشکی سخن به میان میآورد. در سالهای ۱۳۶۲، ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۳ اصلاحیههایی روی قانون نظام پزشکی داریم که سال ۱۳۸۳ صراحتا قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی اعلام میکند که تنظیم دستورالعمل تبلیغاتی در حوزه پزشکی برعهده سازمان نظام پزشکی است و دستورالعمل تبلیغات امور پزشکی نوشته میشود. سالهای بعد در سال ۱۳۸۶ مجددا دستورالعمل بازبینی شده و به دستورالعمل تبلیغات امور پزشکی و مواد دارویی، خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی بدل میشود. مجددا در سالهای ۱۳۹۲ و ۱۳۹۷ بازبینی شده و بازبینی آن در اسفند ۱۳۹۹ آخرین نسخه دستورالعمل تبلیغات در امور پزشکی است.
پزشکنماهایی که نه زندان میروند نه جریمه میشوند!
وی ادامه داد: بر اساس آخرین نسخه دستورالعمل تبلیغات در امور پزشکی، چنانچه هر فردی بخواهد تبلیغات امور پزشکی انجام دهد، باید به سازمان نظام پزشکی مراجعه کرده و از این سازمان مجوز اخذ کند.
تبلیغات آسیبرسان و ضوابط اجرایی که هنوز نوشته نشده است!
رهنما با بیان اینکه قانون دیگری با عنوان قانون "ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیبرسان به سلامت در رسانههای ارتباط جمعی و فضای مجازی" وجود دارد، گفت: این قانون در ۱۵ تیر ماه ۱۳۹۷ ابلاغ شد. این قانون عمدتا به خدمات سلامت هم میپردازد، اما عمدتا در حوزه فرآوردههای سلامتمحور است.
نکتهای که در این قانون وجود دارد، تبصره دو ماده دو قانون است که طبق آن آییننامه اجرایی باید برای این قانون تدوین شود. به طوری که ظرف مدت سه ماه بعد از لازمالاجرا شدن قانون، دستورالعمل اجرایی آن باید توسط سازمان غذا و دارو تهیه شود و به تصویب وزیر بهداشت وقت رسیده و این آییننامه اجرایی ملاک عمل است.
متاسفانه در حال حاضر با گذشت چهار سال از ابلاغ این قانون، آییننامه اجرایی آن نوشته نشده که باعث شده که این قانون از بسیاری از ظرفیتهای خودش بیبهره بماند. این آییننامه اجرایی را باید سازمان غذا و دارو تدوین کند و بعد وزیر بهداشت تایید و ابلاغ میکند، اما چهار سال گذشته و هنوز این دستورالعمل تدوین و ابلاغ نشده است.
در عین حال ماده پنج این قانون اعلام کرده که از زمان لازمالاجرا شدن آن، ماده ۵ قانون مقررات امور پزشکی و دارویی مصوب سال ۱۳۳۴ لغو میشود. به این معنا که متاسفانه از سال ۱۳۹۷ قانونگذار آن ماده ۵ را لغو کرده و آییننامه اجرایی قانون جدید هم نوشته نشده است. بنابراین از نظر قانونی معضل عمدهای در این حوزه داریم و نمیدانیم چگونه باید آن را حل کنیم.
وی در ادامه با اشاره به دستورالعمل تبلیغات پزشکی در سازمان نظام پزشکی نیز گفت: بر اساس ماده چهار این دستورالعمل انجام هرگونه تبلیغات امور پزشکی، نیازمند مجوز اخذ تبلیغات از سازمان نظام پزشکی است.
معضل تبلیغات غیرپزشکان
رهنما درباره بیشترین تخلفات پزشکی، گفت: در کشور ما بیش از اینکه معضل ما تبلیغات غیرمجاز پزشکان باشد، تبلیغات غیر پزشکان است. ما از جامعه پزشکی درخواست کردیم که قبل از انجام تبلیغاتشان مجوز اخذ کنند.
حال این سوال مطرح میشود که اگر پزشکی پروانه پزشکی دارد، دیگر مجوز تبلیغات میخواهد چه کند؟. باید توجه کرد که بر اساس قانون پزشکی که اکنون از دانشگاه علوم پزشکی فارغالتحصیل شده، حق طبابت ندارد، بلکه باید پروانه اخذ کند و بعد از اینکه پروانه طبابت گرفت، میتواند طبابت کند.
پزشکان از ما میپرسند من که یکبار آمدم، مدارکم را ارائه دادهام و میدانید که پزشک پروانهدار هستم، حال به چه دلیل میگویید که باید مجوز تبلیغات را به صورت مجزا دریافت کنم؟. در زمینه تبلیغات امور پزشکی، پزشکی که اصلا پروانه ندارد یا اصلا پزشک نیست و خودش را پزشک جا زده که اصلا درخواستی برای تبلیغات نمیدهد.
مثل کالای قاچاق است. در عین حال اگر پزشکی بخواهد تبلیغ و ادعا کند که من فلان جراحی را انجام میدهم، ما باید بررسی کنیم که ادعایش درست است، تضمین اشتباه نداده است، ادعای دروغین نداشته است و ...
عبارات تشویقی در تبلیغات پزشکی؛ ممنوع
وی تاکید کرد: در عین حال طبق دستورالعمل تبلیغات امور پزشکی، استفاده از هرگونه عبارت تشویقی در تبلیغات از قبیل تعیین درصد، پورسانت، جایزه، هدیه، اقساط، تضمینی، رایگان، تخفیف، ارائه وام و ... ممنوع است. همچنین در ماده چهار این دستورالعمل اعلام شده که استفاده از صفات تفصیلی و عالی مانند بهترین، برترین، اولین متخصص در خاورمیانه و... در تبلیغات ممنوع است.
ما در حوزه تبلیغات امور پزشکی، مشکل کوچکمان تبلیغات پزشکان، حتی تبلیغات غیرمجاز آنها است. بخش عمدهای از پزشکان برای تبلیغات مجوز دریافت میکنند و تحت نظارت نظام پزشکی اقدام میکنند. درصد کمتری از آنها ممکن است بدون مجوز تبلیغات انجام دهند، اما از آنجایی که پزشک است، متوجه میشود که وقتی به یک نفر تضمین درمان را میدهد، یعنی چه. بنابراین پزشک حتی اگر غیرمجاز تبلیغ کند، اما به خودش جرات نمیدهد که بگوید فلان درمان را تضمینی انجام میدهیم.
زیرا میداند تضمین دادن برای درمان چه بهایی دارد و میداند که هیچ بیماری تضمینی درمان نمیشود، اما فردی که غیرپزشک است و فقط به فکر سودجویی است، چنین تضامینی را میدهد. به عنوان مثال یک شکستهبند غیر پزشک میگوید حتی اگر دیسک بیمار هم بیرون زده است، من تضمینی درمانت میکنم و بعد کاری میکند که خدایی نکرده بیمار تا آخر عمر فلج میشود و کسی هم نیست که پاسخ دهد.
ادعای دروغین در تبلیغات کالاهای سلامتمحور
رهنما ادامه داد: باید توجه کرد که این دستورالعمل به تبلیغات کالاهای سلامتمحور هم مربوط است و با صدا و سیما در این زمینه مشکلاتی داریم؛ چرا که به دستورالعمل تبلیغات ما تمکین نمیکند و کالاهای سلامتمحور را بدون اخذ مجوز از سازمان نظام پزشکی تبلیغ میکند. ما همیشه به این موضوع انتقاد داشتهایم.
گاهی اوقات در این زمینه معضلات عمدهای ایجاد میشود. به عنوان مثال هفت سال قبل صدا و سیما برای مدت طولانی کِرِمی با عنوان کرم حلزون را تبلیغ میکرد. ما نامه زدیم و اعلام کردیم که باید این تبلیغ را جمع کنید، اعتراض کردیم و ... اما هیچ یک فایده نداشت.
در نهایت بعد از مدتی مشخص شد که این محصول با ظرفیت اضافه کارخانه دیگری تولید میشده و هیچ اثری از مایع حلزون در آن نبوده و تخلفات دیگری که آن زمان دربارهاش بحث شد. بعد که به صدا و سیما انتقاد کردیم که چرا فلان کالا را تبلیغ کردی؟، میگوید از سازمان غذا و دارو مجوز دارد.
بحث ما این است که هر کالای سلامتمحوری مجوز ساخت یا وارداتش را از سازمان غذا و دارو اخذ میکند، نه مجوز تبلیغات. حال این سوال ایجاد میشود که وقتی یک کالای سلامتمحور مجوز ساخت دارد، چه لزومی دارد که یک مجوز تبلیغات هم برای آن بگیرم؟. فرض کنید که یک شرکت داروسازی معتبر قرص کلسیم تولید میکند.
سازمان غذا و دارو مکلف است که بررسی کند که آیا واقعا به میزانی که کارخانه اعلام کرده، کلسیم کربنات در این محصول وجود دارد؟، تاریخ آن را بررسی کند و ... این بررسیها برای صدور مجوز پروانه ساخت است که نشان میدهد محصولی دارد به درستی ساخته میشود. حال فرض کنید که این تولیدکننده بخواهد بگوید که اگر افراد ۶۰ ساله این قرص کلسیم را بخورند، ۲۰ سانتیمتر قد میکشند.
در تبلیغ ممکن است ادعایی که مطرح میشود، دروغین باشد و آن ادعا باید بررسی شود. بنابراین درباره یک کالای سلامتمحور اولا صحت و سلامت خود کالا برایمان مهم است و در تبلیغ آن هم ادعایی که درباره آن کالا مطرح میشود، مهم است و مورد بررسی قرار میگیرد.
وی درباره آمار مجوزهای تبلیغاتی که برای پزشکان صادر می شود، گفت: در حال حاضر این آمار را نداریم؛ چراکه پیش از این سیستم صدور مجوزمان در نظام پزشکی کاغذی بوده است. از مرداد ماه ۱۴۰۰ سیستم ارائه مجوز تبلیغات پزشکی آنلاین شده و از ابتدای خرداد ماه ۱۴۰۱ صدور هرگونه مجوز توسط نظام پزشکیها خارج از سامانه انجام نمیشود.
بنابراین باتوجه به اینکه اعتبار مجوزهای تبلیغاتمان یکساله است، ما از خرداد ماه ۱۴۰۲ میتوانیم آمار دقیق در زمینه تمام مجوزهای صادر شده در زمینه تبلیغات امور پزشکی ارائه کنیم و آنها را تحلیل و بررسی کنیم.
مداخلهگران غیرمجاز پزشکی و قانون طبابت
رهنما با بیان اینکه مشکل عمده ما تبلیغات و فعالیت مداخلهگران غیرمجاز در حوزه پزشکی است، گفت: در گذشته هم در ایران این مشکل را داشتیم. قبل از سال ۱۲۹۰ این مشکل بسیار شایع بود. در سال ۱۲۹۰ مجلس قانونی به نام قانون طبابت تصویب و اعلام کرد که از این به بعد دیگر کاری به گواهیهای فارغ التحصیلی از دانشگاهها و ... نداریم، برای طبابت گواهی فارغ التحصیلی کافی نیست، بلکه هر کسی باید گواهیاش را به اداره صحیه وزارت داخله ارائه دهد و در آنجا ثبت کند.
بعد از ثبت به افراد جواز میدادند که بعدا به پروانه پزشکی بدل شد. بنابراین هر فردی برای طبابت باید از وزارت داخله جواز دریافت کند. همچنین اعلام کردند که اگر کسی ادعا می کند که نسل اندر نسل حکیم بوده و طبابت بلد است، برایش آزمونی برگزار می کنیم و اگر کسی معلومات خوبی داشت، به او هم جواز می دادند و اگر کسی بدون جواز طبابت می کرد، نامش می شد مداخله غیرمجاز در امور پزشکی. مجازاتش هم به جز جرایم نقدی، بین چهار ماه تا یکسال زندان داشت.
پزشکنماهایی که نه زندان میروند نه جریمه میشوند!
وی افزود: در ماده سه قانون امور پزشکی که در سال ۱۳۳۴ تصویب شد، اعلام شده که اگر کسی غیرپزشک بود و طبابت کرد، بین شش ماه تا دو سال زندان دارد. حال در سال ۱۳۷۴ این قانون از سوی مجلس بازنگری شده و میزان زندان مداخلهگر غیر مجاز در امور پزشکی را به دو سال تا ۱۰ سال افزایش یافت.
در سال ۱۳۷۹ مجلس مجددا این قانون را بازنگری کرده و جریمه زندان را برداشته است و تنها به جریمه نقدی اکتفا کرده است. ظرف ۲۲ سال گذشته متاسفانه دیگر مجازات زندان برای مداخله گران غیرمجاز در امور پزشکی نداریم. جریمه نقدی آن را هم در این قانون یکی دو بار افزایش دادند.
با این حال قانونی به نام قانون مجازات اسلامی داریم که در یکی از مواد آن اعلام شده که هر چند وقت یکبار باید مجازاتهای نقدی مندرج در قانون مجازات اسلامی و در سایر قوانین را بازبینی میکنند و بنابر تورم این مجازاتها را افزایش میدهند.
اسفند ماه ۱۳۹۹ بود که این کار انجام شد. تا قبل از آن مجازات دخالت غیرمجاز در امور پزشکی بین ۵۰۰ هزار تومان تا ۵ میلیون تومان بود. بعد از بازنگری در سال ۱۳۹۹ همه مجازات های نقدی بازنگری شده و افزایش یافتند، به جز مجازات نقدی مداخلهگران غیر مجاز در حوزه پزشکی. در عین حال قبل از سال ۱۳۹۹ جریمه مداخله غیرمجاز در امور پزشکی، جزو جرایم مالی درجه شش محسوب میشد، اما بعد از اینکه همه مجازاتهای نقدی بازنگری شده و بر اساس تورم افزایش یافتند، به جز مجازات مداخله غیر مجاز در امور پزشکی، این مجازات به مجازات مالی درجه هفتم تبدیل شد و دیگر دادستان نمیتواند به این جرایم رسیدگی کند و باید مستقیما در دادگاه عمومی شکایت کرد.
بنابراین اگر فردی غیر پزشک طبابت کند و بخواهید از کارش جلوگیری کنید، باید یک وکیل داشته باشید که به دادگاه عمومی انقلاب رود و شکایت کند و بعد از چند ماه دوندگی حتی اگر فرد محکوم شود، تنها ۵ میلیون تومان جریمه نقدی میشود که اصلا بازدارنده نیست.
رهنما ادامه داد: تا هفت - هشت سال قبل مداخله غیرمجاز در امور پزشکی در حوزه های مختلفی اتفاق می افتاد. در حوزه دندانپزشکی، متخصص قلب، داخلی و حتی متخصص بیهوشی و... را هم شامل می شد، اما ظرف چهار پنج سال گذشته عمدتا مداخلات در حوزه زیبایی اتفاق میافتد. زیرا تنها جایی است که درآمدزاست و مداخلهگران غیرمجاز در حوزه زیبایی تاخت و تاز میکنند. اوایل به صورت جعلی مداخله میکردند.
مثلا اسم یک دکتر پوست یا جراح عمومی را جعل میکردند، اما به تدریج دیگر این کار را هم انجام نمی دهند و اکنون با اسم خودشان در امور پزشکی و زیبایی مداخله می کنند. به ویژه در حوزه تزریق ژل، بوتاکس و ... حتی در آرایشگاه ها و ... هم این اقدامات انجام می شود و حتی کلاسهای آموزشی برگزار میکنند.
منبع: تابناک
کلیدواژه: مهسا امینی صولت مرتضوی آتش سوزی زندان اوین الناز رکابی اسرا پناهی پزشکی تبلیغات پزشکی پزشک نماها مهسا امینی صولت مرتضوی آتش سوزی زندان اوین الناز رکابی اسرا پناهی غیرمجاز در امور پزشکی دستورالعمل تبلیغات تبلیغات امور پزشکی مجاز در امور پزشکی سازمان نظام پزشکی سازمان غذا و دارو آیین نامه اجرایی سلامت محور تبلیغات پزشکی حوزه پزشکی تبلیغات پزشک برای تبلیغات مجوز تبلیغات امور پزشکی تبلیغات غیر مداخله غیر جریمه نقدی پزشک نماها عین حال مجازات ها قرص کلسیم اعلام شد سال ۱۳۳۴ اگر کسی شبکه ها بر اساس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۴۶۱۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
احساس بیپناهی میان پزشکان جوان
به گزارش «تابناک» به نقل از خبرآنلاین سال جدید برای جامعه پزشکی خوب شروع نشد، همان اوایل سال بود که خبر رسید یک پزشک دست به خودکشی زده است، از این حادثه چیزی نگذشته بود که خبر خودکشی پزشک بعدی هم منتشر شد، خودکشی پزشکان و کادر درمان در سالهای اخیر پرتکرار شده و بهنظر میرسد اگر تصمیمهای جدی درباره آن گرفته نشود عاقبت عجیبی در انتظار است.
هر موقع درباره خودکشی یا افکار خودکشی صحبت میشود یکی از متهمهای اصلی وضعیت روحی و اختلالهای روانی است، اما دبیر کمیسیون آموزش دیدهبان شفافیت و عدالت درباره آن میگوید: «خودکشی پزشکان جوان معمولاً ربطی به بیماری های روحی و روانی حاد ندارد، برای اینکه اگر پزشکی تا این حد دچار اختلالات روحی و روانی باشد نمیتواند تا روز قبل از اقدام به خودکشی، در مراکز درمانی پزشکی کند.»
هومان سبطی، در این گفتوگو با خبرآنلاین از دلایل بیانگیزه شدن پزشکان جوان و شرایطی که اقدام به خودکشی را برای آنها تسهیل میکند میگوید. متن کامل این گفتوگو در ادمه آمده است.
*این روزها درباره خودکشی پزشکان خبرهای زیادی شنیده میشود، نظرتان درباره این وضعیت چیست؟
میزان خودکشی میان پزشکان جوان در کشور ما از میانگین جهانی بیشتر است، در مقایسه با کشور خودمان هم وضعیت صعودی پیدا کرده و زنگ خطر را به صدا درآورده است.
*هر موقع درباره خودکشی صحبت میشود بلافاصله پای مسائل روحی به میان باز میشود، درباره پزشکان هم همین است؟
خودکشی پزشکان جوان معمولاً ربطی به بیماری های روحی و روانی حاد ندارد، برای اینکه اگر پزشکی تا این حد دچار اختلالات روحی و روانی باشد نمیتواند تا روز قبل از اقدام به خودکشی، در مراکز درمانی پزشکی کند.
*پس بهنظرتان دلیل اقدام به خودکشی آنها چیست؟
بهنظر میرسد در حل تعارضهایی که این گروه با آن مواجه هستند، مکانیسم جایگزین دیگر جوابگو نیست، یعنی یک پزشک جوان آنقدر پلهای پشتسر خودش را برای اینکه به رزیدنتی یا اینکه به پزشکی دوران طرح برسد خراب کرده که وقتی به پشت سر خود نگاه میکند میبیند هیچ امکان برگشت و تغییر مسیر ندارد( بر خلاف سایر رشته ها) و شرایط فعلیای که دارد بهقدری غیرانسانی و غیرقابل تحمل است که متاسفانه ترجیح میدهد خودکشی کند.
*شما میگویید شرایط پزشکان جوان، چه در دوره دستیاری و چه در دوره طرح غیرانسانی و غیر قابل تحمل است، مگر چه شرایطی بر آنها حاکم میشود؟
ما میتوانیم شرایط را به دو دسته تقسیم کنیم، یکسری دلایل درونزاد است، یعنی به سیستم بهداشتی و درمانی، روابط کاری و تعارض منافع مربوط میشود. قسمت دوم دلایل برونزاد هستند و به تعامل کادر درمان بهویژه پزشکان با سایر اقشار جامعه و البته لایههای قدرت و ثروت برمیگردد.
*اگر موافق باشید از شرایط درونزاد شروع کنیم، دقیقا منظورتان چیست؟
دلایل درونزاد به این معنا که خود پزشکان آنطورکه باید مراقب یکدیگر نیستند، مثلا یک پزشکی که دارای درآمد بالایی دارد خیلی مواقع پزشکان جوان را به شکل جانشینان خودش میبیند، به آنها پر و بال میدهد، حتی در مطب خودش امکان طباطب به آنها میدهد، اما نقطه مقابل این هم وجود دارد، یعنی پزشکانی هستند که به پزشک جوان بهچشم رقیب نگاه میکنند و از قدرت خودشان به عنوان استاد سوءاستفاده میکنند گویی که میخواهند آنها را تحقیر یا تنبیه کنند، چنین وضعیتی یک پزشک جوان را خرد میکند. این نوع برخورد میان دستیاران سال بالا و پایین هم بسیار گزارش شده است.
اگر وزارت بهداشت و دانشگاههای تابع آن، معتقد هستند که در دوره دستیاری فقط به پزشکان رزیدنت آموزش میدهند بنابراین رزیدنتها باید فقط در حد آموزش کار کنند، در این صورت کشیکهای شب باید توسط پزشکان استخدام شده بیمارستانها انجام شود و دستیاران کنار آنها باشند برای یادگیری نه بیشتر، اما واقعیت جاری این نیست، یعنی همه بار بیمارستان از غروب تا صبح روز بعد به عهده رزیدنتها است. پس اگر رزیدنتها درحال کار کردن و خدمتگزاری و کسب درآمد برای بیمارستان هستند باید بیمه شوند و بهدنبال آن از حقوقی درخور برخوردار شوند. حقوق رزیدنتها به حدی ناچیز است که از گفتن آن خجالت میکشند، بنابراین این وضعیت دستیاران مانند همان مثل یک بام و دو هوا است، نه میدانند آموزشی هستند و نه میدانند یک نیروی کار هستند.
گاهی تفاوت ایدئولوژی میان پزشک جوان و پزشکانی که بهعنوان استاد در سیستم بهداشت و درمان وجود دارند دیده میشود، این سهمیههای رنگارنگی که با آن از گروههای فکری مختلف وارد دانشگاه میشوند سبب شده برخی دانشجویان از برخی دیگر جدا شوند و در ذهن خود مرزبندی هایی داشته باشند و این به هر دو گروه آسیب میرساند.
*از پزشکان برای دوره دستیاری تعهد یا ضمانتنامه میگیرند، چرا؟
بله، از دستیاران برای دوره تحصیل تعهدها و ضمانتهای مالی گرفته میشود، به این اعتبار که به آنها میگویند بهازای آموزشهایی که سیستم پزشکی کشور به شما میدهد بعد از پایان تحصیل در مناطقی که ما برای شما مشخص میکنیم به عنوان پزشک طرح باید ارائه خدمت بدهید، و این تعهدهای مالی ضمانت ارائه خدمت است، ضمن اینکه اصل این اقدام را باید یکبار بررسی حقوقی کرد که آیا اساسا درست است یا خیر، این تعهدهای مالی را طوری تنظیم میکنند که اگر یک پزشک حین تحصیل به هر دلیلی فوت کند این تعهدهای مالی به گردن ضامنان او باقی میماند و وزارت بهداشت میتواند آن را از ضامن پزشک فوت شده بگیرد، بنابراین تصور کنید این وضعیت چه فشار روحی برای دستیاران ایجاد میکند.
وقتی پزشکی فارغالتحصیل میشود اگر به هر دلیلی نتواند وارد دوره طرح شود، یعنی اگر بگوید پدر و مادرم هر دو امسال فوت کردهاند و شش ماه یا یکسال وضع روحی مناسبی ندارم و نمیتوانم وارد دوره طرح شوم، گاهی بدون ملاحظه وثیقه او را به واحد حقوقی وزارت بهداشت ارجاع می دهند؛ این شدت برخورد در مقابل پزشکانِ جوان یک احساس بیپناهی به آنها میدهد.
*به عامل دوم برسیم، درباره شرایط برونزا که سبب ایجاد مشکلاتی برای پزشکان شده است، بگویید.
جامعه را نسبت به پزشکان بیمعرفت کردهایم، نمیخواهم این را به گردن مردم بیندازم اما الان مردم در خودکشی پزشکان نقش دارند، مردم هم از پزشکان انتظار بالایی دارند و هم سعی میکنند آنها را بهحساب نیاورند، تمام مشکلات سیستم بیمه و سیستم بهداشت و درمان کشور را به همین سربازان خط مقدم که پزشکان هستند نسبت میدهند و با آنها بدخلقی و بیمعرفتی میکنند، درحالی که مردم ما باید بدانند از نظر دسترسی به امکانات پزشکی در بهشت پزشکی جهان زندگی میکنند.
مردم برای یک آنفلوآنزای ساده در کشوری مانند آمریکا یا نروژ اصلا به این آسانی به پزشک دسترسی ندارند و بهای یک معاینه و تجویز ساده هم بسیار به نسبت درآمد سرانه بیشتر از ایران است. در ایران این دسترسی بسیار ساده است، مردم باید آنجا را ببینند تا متوجه شوند دسترسی به پزشک در ایران مانند بهشت است. البته در خیلی از موارد ما میتوانیم بهتر باشیم اما این مسائل اصلا به پزشک ربطی ندارد، بیمه گاهی پول بیمارستانها را نمیدهد و بیمارستانها هم نمیتوانند امکانات لازم را فراهم کنند، اما مردم همه اینها را به گردن پزشک یا پرستار یا دندانپزشک جوان و نخبه کشور میاندازند.
از طرفی جو رسانهای علیه پزشکان زیاد است، یکی دو کمدین معروف و دوستداشتنی کشور هستند که وقتی به موضوع پزشکی میرسند آنچنان پزشکان را به باد انتقاد میگیرند که من فکر میکنم ضربه زیادی میزنند. پزشکان برای چند گروه در جامعه استرسزا هستند، یکی از این گروهها هنرمندان هستند، آنها دوست دارند همیشه در مرکز توجه جمع باشند و گاهی پزشکان برای آنها مانع هستند. سیاستمداران نباید اجازه میدادند از پزشک یک آدم سودجود، بیقید، زیرمیزی بگیر و بی درد تصویرسازی شود تا در واقعیت یک فرد برای سرماخوردگی یک پزشک را زیر باد کتک نگیرد.